Πολλοί που δεν γνωρίζουν τα προβλήματα τής Ανώτατης Παιδείας και, κυρίως, που δεν γνωρίζουν τους στόχους και την πραγματική σημασία τής επιχειρούμενης διαμόρφωσης ενός «ενιαίου χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης» από τις χώρες-μέλη τής Ευρώπης («συμφωνία Μπολώνιας»), στέκοντας σε μερικά μεμονωμένα εξωτερικά και τεχνικά στοιχεία, όπως είναι λ.χ. η αξιολόγηση, εξαπολύουν συχνά μύδρους κατά των «κακών πανεπιστημιακών» που δεν θέλουν τάχα να αξιολογηθούν, που δεν θέλουν να συμβαδίσει η ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση με την ευρωπαϊκή, που δεν θέλουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια γιατί φοβούνται τον ανταγωνισμό, που όντας οι ίδιοι βολεμένοι - έστω και υπαμειβόμενοι - δεν θέλουν να αλλάξει το καθεστώς στα Πανεπιστήμια, που συνεχώς ζητούν περισσότερα κονδύλια για την Ανώτατη Παιδεία και δεν φροντίζουν να αυτοχρηματοδοτηθούν, που δεν κατανοούν ότι τα περισσότερα χρήματα δεν σημαίνουν και καλύτερη Παιδεία, που... που... Καλοπροαίρετα, το τονίζω, αλλά με περιορισμένη έως ανύπαρκτη γνώση τού ουσιαστικού προβλήματος τής Ανώτατης Παιδείας στην Ευρώπη κρίνουν και επικρίνουν, θεωρώντας ενίοτε τους πανεπιστημιακούς υπεύθυνους και οιονεί υπονομευτές τής προόδου των A.E.I.! Ας προσθέσω ότι μερικές φορές κι εμείς οι πανεπιστημιακοί συμβάλλουμε στη σύγχυση με συνθηματοποιημένες θέσεις μας κι έναν ξύλινο λόγο που μάς εκθέτουν στα μάτια τής Κοινής Γνώμης, γιατί δεν αναδεικνύουμε πάντοτε την ουσία τού προβλήματος. Γι' αυτή την ουσία θα θέσω υπό την κρίση των αναγνωστών μερικές σκέψεις.
Ποιο είναι άραγε το ζητούμενο στην Ανώτατη Εκπαίδευση; Υπάρχει συγκεκριμένο ελληνικό εκπαιδευτικό όραμα, για τού οποίου την επίτευξη να ακολουθούνται από την Πολιτεία σαφής στρατηγική και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός; Αν ερωτηθούμε οι πανεπιστημιακοί, οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων και κυρίως οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς τι επιδιώκετε στην Ανώτατη Εκπαίδευση, είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε; Υπεύθυνα, πειστικά, μελετημένα;
Προσωπικά πιστεύω ότι το πιο δημιουργικό όραμα τού ευρωπαϊκού πανεπιστημίου (μέρος τού οποίου είναι το ελληνικό) είναι απλώς να ξαναβρεί τον εαυτό του: να ξαναγίνει ένα ποιοτικό, υψηλού επιστημονικού και κοινωνικού κύρους ίδρυμα παιδείας, ένα δημόσιο αγαθό που θα εμπιστεύονται οι πολίτες, που θα κάνει υπερήφανους τους φοιτητές του και που θα έρχεται αρωγό στην ανάπτυξη μιας χώρας. Να γίνει δηλαδή και πάλι, κατάλληλα εκσυγχρονισμένο, το Πανεπιστήμιο που σέβονταν οι πολίτες των άλλων χωρών και ηπείρων, οι πολίτες τής Αμερικής, τής Ασίας, τής Αυστραλίας, τού Καναδά. Να ξαναγίνει το έγκυρο, δυναμικό, υπολογίσιμο και πρότυπο για όλους - ιδίως τους Αμερικανούς - «ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο».
Μιλάμε για ένα πανεπιστήμιο που θα ετοιμάζει και πάλι επιστήμονες κύρους, με πραγματική αξία η οποία θα πηγάζει από τον επιστημονικό τους μόχθο, από πνεύμα μαθητείας και από διάλογο, από τη μύησή τους στην έρευνα και από μια ευρύτερη επιστημονική καλλιέργεια η οποία θα εξασφαλίζει στους πτυχιούχους συγκρότηση επιστήμονος με δημιουργική δύναμη και επιστημονική επάρκεια.
Αντίθετα, αυτό που επιχειρείται από τις πεφυσιωμένες «διάνοιες» κάποιων παχυλά αμειβόμενων μανδαρίνων τής Ευρωπαϊκής Ενωσης, ανυποψίαστων συνήθως τεχνοκρατών οι οποίοι έχουν καταλάβει θέσεις-κλειδιά, είναι να σχεδιάσουν την Ανώτατη Εκπαίδευση με μόνο κριτήριο την «οικονομική ανταγωνιστικότητα» των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων προς τα πανεπιστήμια των H.Π.A.! Αυτοί είναι που οδήγησαν σε λάθος δρόμο τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών-μελών, οι οποίες στερούνται κι αυτές σήμερα ενός σαφούς και γενναίου οράματος για την Ανώτατη Παιδεία, παγιδευμένες στα καθημερινά προβλήματα τής οικονομίας τής χώρας τους.
Με τις υποδείξεις άγευστων παιδείας μανδαρίνων από τη μια και τις εισηγήσεις (μέσα από πλουσιοπάροχα προγράμματα που τους ανατέθηκαν) κοντόφθαλμων και ανιστόρητων τεχνοκρατών εμπειρογνωμόνων από τον χώρο τής Παιδαγωγικής, των Οικονομικών τής Παιδείας και τής Πληροφορικής από την άλλη, η Ευρώπη ξεστράτισε από την παροχή ποιοτικής παιδείας και βγήκε στο κυνήγι τής ανταγωνιστικότητας. Κι έφτασε ακόμη και σε λύσεις αντιφατικές, όταν μειώνουμε λ.χ. (για οικονομικούς λόγους) τη διάρκεια των σπουδών κατά ένα έτος και συγχρόνως μιλάμε για ποιότητα! Οταν μετακινούμε μέγα μέρος βασικών γνώσεων, που θα έπρεπε να έχουν όλοι οι πτυχιούχοι, στο μεταπτυχιακό επίπεδο, που προορίζεται για λιγότερους και που έχει εξ ορισμού ερευνητικό και εξειδικευτικό χαρακτήρα! Οταν όλο και περισσότερο κουτσουρεύουμε τη φυσιογνωμία τής Ανώτατης Παιδείας κάθε επί μέρους χώρας και κατ' επέκταση κάθε πανεπιστημίου, σχεδιάζοντας (όπως και στην περίπτωση τού Ευρωπαϊκού Συντάγματος) έναν κατά φαντασίαν «ενιαίο χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης», στον οποίον θα συγκλίνουν όλα τα A.E.I. τής Ευρώπης! Με κοινά υπολογιζόμενες διδακτικές μονάδες (θα ελέγχονται από τα συνοδευτικά συμπληρωματικά τού πτυχίου έγγραφα) και με κύριο μοχλό τη συνεχή αξιολόγηση, αναμένεται να βελτιωθούν ως εκ θαύματος τα Πανεπιστήμια! Κι αλίμονο στα Πανεπιστήμια που από την αξιολόγησή τους θα εξαρτάται τελικά η χρηματοδότησή τους, είτε τους παρέχονται είτε δεν τους παρέχονται - όπως στα ελληνικά πανεπιστήμια - τα απαιτούμενα μέσα (υλικοτεχνική υποδομή, αναλογία αριθμού διδασκόντων και διδασκομένων κ.λπ.).
Ο λόγος τής μετακίνησης προς τις μεταπτυχιακές σπουδές είναι προφανής: η μείωση των κρατικών δαπανών για την Παιδεία, αφού στα μεταπτυχιακά όλοι θα πληρώνουν. Αλλά και τα Πανεπιστήμια καλούνται να ανασκουμπωθούν, όχι για καλύτερη ποιότητα σπουδών, αλλά για να εξασφαλίσουν πόρους!.. Ας βάλουν δίδακτρα. Ας βρουν κερδοσκοπικές επιχειρήσεις στις οποίες να χορηγούν πτυχία δικαιόχρησης (francising), ώστε να καρπώνονται τα δίδακτρα, όπως το κάνουν ήδη μερικά βρετανικά πανεπιστήμια με τα Ελληνικά Κέντρα Σπουδών που ξαφνικά βαφτίστηκαν «Κολλέγια»(!). Ας βρουν Εταιρείες να τα χρηματοδοτήσουν με όποιους όρους. Ας αναπτύξουν, επιτέλους, ένα πρόσφορο επιχειρηματικό πνεύμα!
Αυτή η νοοτροπία, απόρροια τής συνεργασίας απαίδευτων γραφειοκρατών και αδίστακτων τεχνοκρατών, μαζί με την έλλειψη οράματος για την Ανώτατη Παιδεία στην Ευρώπη, τείνει να μετατρέψει τα Πανεπιστήμια από «Ναούς Παιδείας» σε «Οίκους Εμπορίου». Και να μεταμορφώσει τους Πρυτάνεις των A.E.I. σε κυνηγούς πόρων (fund raisers). Αυτά κι αυτά είναι που αρχίζουν να συνειδητοποιούνται στην Ευρώπη και οδηγούν ομαδικά τους Ευρωπαίους πολίτες σε ψήφους διαμαρτυρίας, όπως αυτές που κατέληξαν στην απόρριψη τού Ευρωπαϊκού Συντάγματος.
Άρθρο του Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ
καθηγητής Γλωσσολογίας, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
