Γράφει η Μαρία Μπερτσουκλή :
Δρούμε και ζούμε σε μια κοινωνία που μας απογοητεύει καθημερινά, μια κοινωνία κατά κοινή ομολογία άδικη, με αποτέλεσμα όπως φαίνεται και μέσα από διάφορες έρευνες, στις καρδιές και στις σκέψεις των ανθρώπων να κυριαρχούν η οργή, η αγανάκτηση, η απογοήτευση και το άγχος. Ζώντας σε μια τέτοια κοινωνία μια μέρα ξυπνάς και συνειδητοποιείς ότι κάτι πρέπει να αλλάξει αλλά πριν βρεις τον τρόπο, πριν επαναστατήσεις, αρχίζεις και φαντάζεσαι ένα διαφορετικό κόσμο εναρμονισμένο περισσότερο με τις προσδοκίες σου για μια καλύτερη ζωή. Έτσι διαβλέπεις την ευτυχία και τη δικαιοσύνη με τη μορφή τέλειων κοινωνιών, με τη μορφή ουτοπιών.
Τι είναι όμως η ουτοπία;
Πρόκειται για σύνθετη λέξη («ου» και «τόπος»), δηλαδή χωρίς τόπο και περιγράφει κάτι το μη πραγματοποιήσιμο, ένα φαντασιοκόπημα και ειδικότερα την ιδανική κοινότητα ή κοινωνία, ένα σχέδιο κοινωνικής αναμόρφωσης ανεφάρμοστο.
Δημιουργός του όρου «Ουτοπία» είναι ο Άγγλος συγγραφέας, πολιτικός και διανοητής, Τόμας Μουρ ο οποίος είναι γνωστός για το έργο του "Utopia", μια ιστορία για έναν τόπο ή καλύτερα χώρα που δεν υπάρχει πουθενά. Ταυτόχρονα ο όρος χρησιμοποιείται στη τέχνη, τη φιλοσοφία, την αρχιτεκτονική, τη πολιτική και τη λογοτεχνία για να περιγράψει ιδανικές καταστάσεις πολύ δύσκολο ή αδύνατο να υλοποιηθούν.
Ουτοπίες που εκδηλώνονται διαχρονικά από την αρχαιότητα μέχρι τον 19ο αιώνα
"Η Ουτοπία" του Τόμας Μουρ
(ξυλογραφία - σύνθεση)
Από την κλασσική έχουμε φτάσει σήμερα στην ακτιβιστική ουτοπία. Η κλασσική ουτοπία, αποτελεί την εικόνα της καλής κοινωνίας, της ιδανικής πόλης, η οποία δρα ως όργανο εκπαίδευσης και ηθικής και είναι η έκφραση της κοσμικής νομοτέλειας επί της γης. Αρχικά έχουμε την ομηρική πολιτεία των Φαιάκων ενώ αργότερα ο Πλάτωνας γράφει για τη μυθική Ατλαντίδα στην "Πολιτεία" του. Ύστερα και άλλοι περιγράφουν την ουτοπία κατά την αρχαία ελληνική περίοδο όπως ο Εκαταίος "Κιμμερίς πόλις" (3ος αι. π.Χ.),ο Θεόπομπος "Μεροπίς Γη" (4ος αι. π.Χ.), ο Ευήμερος ο Μεσσήνιος "Ιερά αναγραφή" (3ος αι. π.Χ.), Ιάμβουλος "Πολιτεία των νήσων του Ηλίου" (1ος αι. π.Χ.) κ.ά.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό λοιπόν ότι η νεότερη ουτοπιστική φιλολογία έχει τις ρίζες της στον αρχαίο ελληνικό ουτοπισμό. Η «Ουτοπία» του Μουρ ανήκει στη μεγάλη παράδοση της φιλοσοφικής και πολιτικής σκέψης που μας έδωσε την «Πολιτεία» και τους «Νόμους» του Πλάτωνα, τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη, καθώς και ανάλογες πραγματείες από τον Πλούταρχο και τον Ρωμαίο Κικέρωνα. Η Πολιτεία του Πλάτωνα και η Ουτοπία του Thomas Moore αποτελούν τους εμπνευστές της κλασσικής ουτοπίας. Και στον Χριστιανισμό μπορούμε κάλλιστα να μιλήσουμε για χριστιανική «ουτοπία» ή για «ουτοπία» του Χριστιανισμού. Σε αντίθεση με τα ουτοπικά συστήματα, που αναζητούν την ιδανική κοινωνία στην αμεσότητα του αισθητού κόσμου, ο Χριστιανισμός τοποθετεί την πλήρη και ιδανική μορφή κοινωνίας στη βασιλεία του Θεού. Παράλληλα η Ανατολή διέπρεψε σε ατομικές διαδρομές που τερματίζουν στα εστιακά βάθη του στοχαστικού «νιρβάνα», επέκεινα ζωής και θανάτου. Και ύστερα ερχόμαστε και πάλι στη Δύση όπου κατά την Αναγέννηση θα επικρατήσει η ιδέα της συμβολικής, γεωμετρικής ουτοπίας η ιδανική πόλη να εκφράζει την οργανωμένη απεικόνιση του μεγαλείου της πόλης.
Η ακτιβιστική ουτοπία (activist utopia), τροφοδοτήθηκε αρχικά από τον Νευτώνειο ορθολογισμό, εκφράζει την ιδανική κοινωνία ως πιθανή, μελλοντική κατάσταση. Στην συνέχεια με την ανάπτυξη του επιστημονικού σοσιαλισμού από τους Μαρξ και Έγκελς, ο ουτοπιστικός σοσιαλισμός, ο συνδυασμένος με τις ουτοπίες, θεωρήθηκε εκδήλωση καθυστερημένη και αντιδραστική. Γι` αυτό μετά το δεύτερο μισό του 19ου αι. οι κοινωνιολόγοι δεν ασχολούνται με τη συγγραφή ουτοπιστικών περιγραφών εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις. Οι προτάσεις των ουτοπικών σοσιαλιστών δεν οραματίζονται ιδανικές πόλεις, αλλά ιδανικές κοινότητες, μεγάλες ‘οικογενειακές’ κατασκευές. Ο Robert Owen (1771-1858) θεωρεί πως για να βελτιωθεί το σύνολο των ατόμων σε μια κοινωνία, θα πρέπει κατ’ αρχάς να αναδημιουργηθεί το ίδιο το περιβάλλον. Η ουτοπία του Owen, αποτελεί τον μηχανισμό που πρέπει να υπηρετεί τους εργάτες αντί να τους εφαρμόζεται ενώ ο πολιτικός του συλλογισμός συμπίπτει με τις αρχές του σύγχρονου σοσιαλισμού.
Όλοι λίγο πολύ γυρεύουμε τη δική μας ουτοπία και ίσως σε πολλές περιπτώσεις να ταυτίζεται ή να συμφωνεί εν μέρει με κάποια ή κάποιες από τις παραπάνω ουτοπίες…
Αυτές οι απόκρυφες σκέψεις μας για ιδανικούς κόσμους, χωρίς κακία, χωρίς ψέμα και υποκρισία, χωρία αδικία, χωρίς αμαρτίες, χωρίς φόβο και ανασφάλεια, αποτελούν απλά σκέψεις, καθώς για να υπάρξει ένας τόσο τέλεια φτιαγμένος κόσμος, είναι σχεδόν αυτονόητο ότι πρέπει να παύσουν να υπάρχουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ...
__________
- πηγές, βιβλιογραφία: livepedia.gr, wikipedia.org
- Επιμέλεια εικόνων από Ομάδα Σύνταξης My.Aegean.gr: (leocub), (Marcok), (cnw), (coniferine)