Κοινότητα - Πύλη - Περιοδικό Φοιτητών Πανεπιστημίου Αιγαίου -- Πρωτοβουλία MyAegean

Γράφει η Γεωργία-Αννα Μπιτζανάκη:

Πολλά είναι αυτά που λέγονται για τις γυναίκες, πολλά θετικά και καυστικά σχόλια.. το σίγουρο είναι πως η βιαιότητα είτε μέσα από πράξεις είτε μέσα από λέξεις, δεν αξίζει σε κανένα άνθρωπο. Σήμερα, η 25η Νοεμβρίου έχει ορισθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Κατά Της Βίας Ενάντια Στις Γυναίκες (International Day for the Elimination of Violence against Women). Καλό θα ήταν να προβληματιστούμε, αν δεν το έχουμε ήδη κάνει, γιατί αυτό αποτελεί ένα αγκάθι στην κοινωνία μας ακόμα κ εδώ στον πολιτισμένο δυτικό κόσμο.

Βία Κατά Των Γυναικών

Ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών αντιστοιχεί στον ορισμό που υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στις παραγράφους 113 και 118 της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο.

Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, την σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή (παρ. 113).

Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όταν συναντάμε το πρόβλημα δίπλα μας, είτε πρόκειται στην άμεση οκογενειακή είτε στη σφαίρα της γειτονιάς πόλης ή ευρύτερου κοινωνικού ιστού, ας αναλάβουμε δράση καταγγέλλοντας την.

«Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους» (παρ.118).
Επομένως ο όρος βία περιλαμβάνει τόσο την ενδοοικογενειακή βία, όσο και τη βία μέσα στην κοινωνία (βιασμός, σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, trafficking/σωματεμπορία).

Η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει εγκλήματα στις γυναίκες, όπως οι σεξουαλικές επιθέσεις, οι βιασμοί και η «ενδοοικογενειακή βία» αναμφισβήτητα συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των γυναικών όσον αφορά την αξιοπρέπεια και την ισότητα. Ο αντίκτυπος της βίας κατά των γυναικών δεν αφορά μόνο τις γυναίκες που έχουν πέσει θύματα, αφού επηρεάζει τις οικογένειες, τους φίλους και την κοινωνία στο σύνολό της. Οι περισσότερες γυναίκες που πέφτουν θύματα βίας δεν επικοινωνούν με το δικαστικό σύστημα και άλλες υπηρεσίες. Υπάρχει η αναγκαιότητα για τη λήψη μέτρων για την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Στα μέτρα ευρωπαϊκής κλίμακας που μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών περιλαμβάνεται η οδηγία της ΕΕ για τα θύματα της εγκληματικότητας (2012/29/ΕΕ) και η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Η οδηγία της ΕΕ για τα θύματα της εγκληματικότητας, η οποία υιοθετήθηκε το 2012, θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων της εγκληματικότητας στην ΕΕ, και κάνει ρητή αναφορά στα θύματα βίας λόγω φύλου, τα θύματα σεξουαλικής βίας και τα θύματα βίας στο πλαίσιο στενών σχέσεων. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό περιφερειακό κείμενο στην Ευρώπη που αντιμετωπίζει σφαιρικά και διεξοδικά τις διαφορετικές μορφές βίας κατά των γυναικών, όπως η ψυχολογική βία, η παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking), η σωματική βία, η σεξουαλική βία και η σεξουαλική παρενόχληση. Η σύμβαση θα τεθεί σε ισχύ όταν επικυρωθεί από 10 χώρες.

Πέραν αυτών των ενθαρρυντικών νομικών εξελίξεων, τα στοιχεία που προέκυψαν από την πανευρωπαϊκή έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) για τη βία κατά των γυναικών καταδεικνύουν ότι η πλειοψηφία των γυναικών που είναι θύματα βίας δεν αναφέρουν τις εμπειρίες τους ούτε στην αστυνομία ούτε σε οργανώσεις υποστήριξης θυμάτων). Η έκθεση αυτή βασίζεται στις συνεντεύξεις 42000 γυναικών από τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Όπως επισημαίνει ο Morten Kjaerum, Διευθυντής του Οργανισμού, η έκθεση καταδεικνύει ότι η βία κατά των γυναικών, και ειδικά η βία λόγω φύλου που επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, αποτελεί σοβαρή παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων την οποία η ΕΕ δεν μπορεί να αγνοεί.

Η έρευνα ρώτησε γυναίκες σχετικά με τις εμπειρίες σωματικής, σεξουαλικής και ψυχολογικής βίας που μπορεί να έχουν βιώσει, συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών βίας από στενό σύντροφο («ενδοοικογενειακή βία»), καθώς και σχετικά με την παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking), τη σεξουαλική παρενόχληση και τον ρόλο των νέων τεχνολογιών στις εμπειρίες κακοποίησης των γυναικών. Επιπροσθέτως, απηύθυνε ερωτήσεις σχετικά με εμπειρίες βίας που μπορεί να είχαν βιώσει κατά την παιδική ηλικία. Αυτό που προκύπτει είναι μια εικόνα εκτεταμένης κακοποίησης η οποία επηρεάζει τις ζωές πολλών γυναικών, αλλά, συστηματικά, δεν καταγγέλλεται στις αρχές. Για παράδειγμα, μία στις 10 γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ενώ μία στις 20 έχει πέσει θύμα βιασμού. Μία στις πέντε γυναίκες έχει υποστεί σωματική και/ή σεξουαλική βία από νυν ή τέως σύντροφο, και μία στις 10 γυναίκες δηλώνει ότι βίωσε κάποια μορφή σεξουαλικής βίας από ενήλικα πριν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας της. Ωστόσο, μόλις 14 % των γυναικών κατήγγειλαν στην αστυνομία το πιο σοβαρό περιστατικό βίας από στενό σύντροφο, ενώ 13 % κατήγγειλαν στην αστυνομία το πιο σοβαρό περιστατικό βίας από μη σύντροφο.

Ορισμένα παραδείγματα των ευρημάτων της έρευνας, περίπου 13 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ έχουν πέσει θύματα σωματικής βίας κατά τους 12 μήνες που προηγήθηκαν των συνεντεύξεων της έρευνας, ποσοστό 7% των γυναικών ηλικίας 18–74 ετών στην ΕΕ. Μία στις 20 γυναίκες (5%) έχει πέσει θύμα βιασμού από την ηλικία των 15 ετών και άνω. Αξίζει να σημειωθεί πως στα νομικά συστήματα ορισμένων χωρών της ΕΕ, ο νομικός ορισμός του βιασμού είναι ευρύτερος και δεν περιορίζεται στην προϋπόθεση χρήσης σωματικής βίας από τον αυτουργό. Υπό αυτή την έννοια, τα περιστατικά βιασμού στην ΕΕ μπορεί να υπερβαίνουν το 5%... Στην ΕΕ των 28 κρατών-μελών, οριοθετώντας τις μετρήσεις με ποσοστιαίες τιμές, το 18% των γυναικών έχουν πέσει θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ενώ το 5% των γυναικών έχουν πέσει θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης κατά τους 12 μήνες που προηγήθηκαν της έρευνας. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε 9 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ των 28 που έχουν πέσει θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης σε διάστημα 12 μηνών. Περίπου το 12% των γυναικών δηλώνουν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής κακοποίησης ή κάποιο συναφές περιστατικό από κάποιον ενήλικα πριν από την ηλικία των 15 ετών, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 21 εκατομμύρια γυναίκες εντός της ΕΕ. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι το 30% των γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική θυματοποίηση από έναν τέως ή νυν σύντροφο έχουν επίσης πέσει θύματα σεξουαλικής βίας κατά την παιδική ηλικία, ενώ το 10% των γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική θυματοποίηση κατά την υφιστάμενη ή πρότερη σχέση τους αναφέρουν εμπειρίες σεξουαλικής βίας κατά την παιδική ηλικία. Σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών πρέπει να ενισχυθεί μια προσέγγιση με γνώμονα τα θύματα και τα δικαιώματα των γυναικών που έχουν πέσει θύματα βίας. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί θετικές εξελίξεις σε ορισμένα κράτη μέλη τα οποία αναγνωρίζουν την «ενδοοικογενειακή» βία ή τη βία «από στενό σύντροφο» όχι ως ζητήματα ιδιωτικής φύσεως αλλά ως ζητήματα που χρήζουν κρατικής παρέμβασης.

Είναι συνάμα λυπηρό το γεγονός ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επαγγελματίες σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ εξακολουθούν να ταλανίζονται από την έλλειψη ολοκληρωμένων δεδομένων για την έκταση και τη φύση του εν λόγω προβλήματος, καθώς και το γεγονός πως τα επίσημα στοιχεία της ποινικής δικαιοσύνης καταγράφουν μόνο αυτές τις ελάχιστες καταγγελλόμενες υποθέσεις. Επομένως, τα μέτρα πολιτικής και οι πρακτικές λύσεις που δίνονται για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών δεν βασίζονται πάντα σε πλήρη στοιχεία.

Η πανευρωπαϊκή έρευνα του Οργανισμού καλύπτει ένα αίτημα για παροχή στοιχείων σχετικά με τη βία κατά των γυναικών που διατυπώθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο επαναλήφθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ στα συμπεράσματά του για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών στην ΕΕ.

Βεβαίως και η επίταση του σεξισμού τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά γενικότερα, είναι μια μορφή βίας των γυναικών καθώς συνοδεύεται από μια υποχώρηση αυτού που καλούμε αξιοκρατία.

Ο κοινωνικός ρατσισμός είτε από άνδρες προς γυναίκες, είτε από γυναίκες προς άλλες γυναίκες, είναι συχνό φαινόμενο. Συναντάται εύκολα και συχνά, να υποτιμήσει κανείς τον συνάνθρωπό του, κοροϊδεύοντας χαρακτηριστικά του για να νιώσει υπεροχή, συνιστά ωστόσο κάτι τέτοιο, μια μορφή βίας. Ακόμα και τα παρωχημένα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται από τα μέσα, αποτελούν βία στην ψυχολογία της γυναίκας. Το θετικό σε αυτό είναι ότι κατά καιρούς προβάλλονται και αντιπρότυπα.

Δύο διαφωτιστικές ομιλίες σχετικά με τη βία κατά των γυναικών και τη "βιαιο-ποίηση" του ανθρώπου γενικότερα

Η ενδοοικογενειακή βία και η σεξουαλική κακοποίηση συχνά αποκαλούνται «γυναικεία θέματα». Αλλά σε αυτήν την τολμηρή και χειμαρρώδη ομιλία, ο Jackson Katz (anti-sexism educator στις Η.Π.Α.) επισημαίνει ότι αυτά είναι εγγενώς αντρικά θέματα - και δείχνει πώς αυτές οι βίαιες συμπεριφορές συνδέονται με τους ορισμούς του ανδρισμού. Ένα κάλεσμα για όλους μας - άνδρες και γυναίκες - να φωνάξουμε στην απαράδεκτη συμπεριφορά και να γίνουμε οι ηγέτες της αλλαγής.

Ο Φίλιπ Ζιμπάρντο (ψυχολόγος και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ) γνωρίζει πόσο εύκολο είναι να μετατραπούν οι καλοί άνθρωποι σε κακούς. Σε αυτή την ομιλία μοιράζεται μαζί μας φωτογραφίες από το εσωτερικό του Αμπού Γκραμπ που δεν είχαν δει νωρίτερα το φως της δημοσιότητας, αλλά κάνει και αναφορές στο περίφημο Πείραμα φυλάκισης του Στάνφορντ, του οποίου ήταν επικεφαλής. Έπειτα μιλάει για την αντίθετη πλευρά: για το πόσο εύκολο είναι να γίνει κανείς ήρωας και πως μπορεί να αντεπεξέλθει στην πρόκληση. Η ομιλία του αντλεί στοιχεία από το βιβλίο του "To Φαινόμενο του Εωσφόρου (The Lucifer Effect)" που εστιάζει στο γιατί μπορεί καλοί άνθρωποι να κάνουν απαίσια πράγματα και ειδεχθείς πράξεις, ερμηνεύοντας πως αυτό συμβαίνει λόγω των περιστασιακών επιρροών και της δύναμης που δίνει η εξουσία.

Μηνύματα, ευαισθητοποίηση, σκέψεις...

«Έμαθα τις γυναίκες από τις γυναίκες.»
— Ρούντγιαρντ Κίπλινγκ (1865 – 1936 | Άγγλος συγγραφέας. Βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1907)

«Η γυναίκα είναι παντού και πάντοτε γυναίκα. Πολλές φορές και κάτι περισσότερο, λιγότερο όμως ποτέ.»
— Πολύβιος Δημητρακόπουλος (1864 – 1922 | στρατιωτικός, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και μυθιστοριογράφος)

«Η ματιά των γυναικών εκφράζει ό,τι αποσιωπά η γλώσσα.»
— Τζον Μίλτον (1608 – 1674 | Άγγλος ποιητής)

«Δε γεννιόμαστε γυναίκες. Γινόμαστε γυναίκες.»
— Σιμόν Ντε Μποβουάρ (1908 – 1986 | Γαλλίδα φεμινίστρια, συγγραφέας και σύζυγος του φιλόσοφου Ζαν Πολ Σαρτρ)

Λένε ότι «τις γυναίκες δεν τις χτυπάς ούτε με τριαντάφυλλο», γιατί η γυναίκα είναι το «αδύνατο φύλο», ωστόσο, αν σκεφτούμε πόσες γυναίκες κακοποιούνται σωματικά, ψυχολογικά και λεκτικά, πολλές από αυτές συχνά, κι αν σκεφτούμε πως κάποιες βρίσκουν το κουράγιο να μιλήσουν, ξεπερνώντας το φόβο, καταλαβαίνουμε πόσο δυνατές είναι και πόσο μεγαλείο ψυχής η γυναικεία φύση διαθέτει.

Το μήνυμα είναι ο σεβασμός προς τη γυναίκα μέσα στην κοινωνία, γιατί είναι εκείνη που γίνεται κόρη χαρίζοντας περηφάνια, σύζυγος χαρίζοντας αγάπη, ερωμένη χαρίζοντας ευχαρίστηση, φίλη χαρίζοντας συμπαράσταση, μητέρα χαρίζοντας στοργή… και όλα αυτά αξίζουν σεβασμό... Και κατ`επέκταση, ο σεβασμός προς κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτους φύλου, ιδιότητας ή εθνικότητας ή άλλων χαρακτηριστικών, είναι ένας στόχος που πάντα πρέπει να αγωνιζόμαστε για να επετύχουμε, για μια οικουμενικά υγιή κοινωνία...

Επιπλέον πηγές, πληροφορίες για μελέτη και αναζήτηση

• The United Nations Fourth World Conference on Women - Beijing, China - September 1995 Action for Equality, Development and Peace: http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/platform/violence.htm (παραθέσεις και μέσω της σελίδας http://womensos.gr/ti-einai-via-kata-ton-gunaikon/)
  
  
• FRA – Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Πανευρωπαϊκή έρευνα: http://fra.europa.eu/en/publication/2014/vaw-survey-results-at-a-glance (2014 - Fact Sheet), (2014 - Αποτελέσματα με μια ματιά)
  ( επίσης, διαδραστικά διαγράμματα για ποιοτική μελέτη και οπτικοποίηση των στοιχείων: http://fra.europa.eu/en/publications-and-resources/data-and-maps/violence-against-women-survey ) καθώς και (VAW-AllSubset-01--All-DVS_A01-01--Yes-EN), (VAW-AllSubset-01--All-DVS_F01-EN)
  
  
• Υπουργείο Εσωτερικών - Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων: http://www.isotita.gr/index.php/statistics/c181/
  
  
• Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας: http://www.antiviolence-net.eu/
  
  
• Καμπάνια του Ο.Η.Ε. κατά της βίας των γυναικών: http://www.unwomen.org/en/news/in-focus/end-violence-against-women
  
  
• Πηγή των παραθεμάτων - Ρήσεις & Αποφθέγματα περί γυναικών: http://www.sansimera.gr/quotes/categories/29/
  
  
• Βιβλίο: Zimbardo, Philip (2007). The Lucifer Effect. New York: The Random House. ISBN 978-1-4000-6411-3. Επίσης ιστοσελίδα του βιβλίου με αναφορές, πηγές και αποσπάσματα: http://www.lucifereffect.com/
  
  

______

Πηγές εικόνων (επιμέλεια από ομάδα σύνταξης MyAegean): (domestic-violence|Voices for Dignity), (human-trafficking|Voices for Dignity), (celinet|Flickr), (isabellaquintana|Pixabay), (adwriter|Flickr)