Πλένουμε τα δόντια μας, κάνουμε ποδήλατο, παίζουμε μπάλα... Πίσω από αυτές τις αυτόματες κινήσεις κρύβεται μια τεράστια δουλειά του εγκεφάλου μας.
Ωστόσο, άπαξ και μάθουμε διάφορες κινήσεις, τις εκτελούμε αυτόματα. Για παράδειγμα, μαθαίνουμε οδήγηση μια για πάντα, και όταν αλλάζουμε ταχύτητα δεν επικεντρωνόμαστε πλέον στην κίνηση του λεβιέ. Δεν ξεχνάμε επίσης το σκι ή το ποδήλατο. Πώς γίνεται όμως ο εγκέφαλος να οδηγεί το σώμα σαν ένας αυτόματος πιλότος;
Μαθαίνουμε κοιτάζοντας
Κάθε αρχή και δύσκολη. Πράγματι, όταν μαθαίνουμε μια καινούρια κίνηση, ο εγκέφαλος αναλύει την ακολουθία των κινήσεων που πρέπει να κάνει και επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες. Αρχικά, προχωράμε δοκιμαστικά και κάνουμε λάθη: αυτός που πέφτει όταν μαθαίνει ποδήλατο, γδέρνει το γόνατό του, αλλά καταλαβαίνει ποια κίνηση δεν πρέπει να κάνει. Πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuron επιβεβαιώνει ότι μαθαίνουμε πιο γρήγορα όταν κοιτάζουμε κάποιον να κάνει τις κινήσεις που προσπαθούμε να «προβάρουμε». Σε αυτό συμβάλλουν οι νευρώνες «κάτοπτρα» ή αλλιώς μιμητικοί νευρώνες, οι οποίοι ανακαλύφθηκαν πριν από δεκαπέντε χρόνια από τον Τζιάκομο Ριτζολάτι, καθηγητή νευρολογίας του Πανεπιστημίου της Πάρμα στην Ιταλία. Διάσπαρτοι στον εγκέφαλο, ενεργοποιούνται όταν κοιτάζουμε μια ορισμένη σκηνή και τον προετοιμάζουν για να κάνει τις ίδιες κινήσεις με αυτές που παρατηρούμε. Η δραστηριότητα των νευρώνων «κατόπτρων» θα επαναληφθεί επακριβώς όταν ο εγκέφαλος δώσει διαταγή στους μυς να κινηθούν.
Όταν η εργασία εκτελείται, ο εγκέφαλος καταγράφει την επιτυχία, και στις επόμενες 6 ώρες εργάζεται για να απομνημονεύσει την ακριβή σειρά των κινήσεων που έγιναν. «Είναι σαν να πιέζει το νευρικό σύστημα το πλήκτρο “save”, για νΆ αποθηκεύσει το αρχείο στον σκληρό δίσκο» εξηγεί με έμφαση ο Μάθιου Γουόκερ της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ στη Βοστόνη. Είναι έξι κρίσιμες ώρες κατά τη διάρκεια των οποίων ο εγκέφαλος παραμένει ήρεμος. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι όποιος προσπαθεί εκείνο το χρονικό διάστημα να μάθει μια περαιτέρω εργασία, ξεχνά την προηγούμενη. ΓιΆ αυτό, για παράδειγμα, συνιστάται στους δασκάλους του τένις να μην διδάσκουν την ίδια μέρα το ντράιβ και το ρεβέρ. Η μνήμη βοηθιέται περισσότερο μΆ έναν ωραίο υπνάκο και σταθεροποιείται περισσότερο αν η κίνηση επαναληφθεί τις επόμενες ημέρες. Σιγά-σιγά οι νευρικές συνάψεις που επιτρέπουν τη σωστή εκτέλεση της εργασίας σταθεροποιούνται. Η κίνηση γίνεται πιο ρευστή και ακριβής. Στο τέλος αυτοματοποιείται και δεν ξεχνιέται ποτέ.