Κοινότητα - Πύλη - Περιοδικό Φοιτητών Πανεπιστημίου Αιγαίου -- Πρωτοβουλία MyAegean

Γράφει η Αρετή Μπένου:

Ο έλεγχος της ποιότητας και η επικύρωση των δεδομένων είναι σημαντικοί παράγοντες και αποτελούν μεγάλο θέμα συζήτησης για την επιστήμη των πολιτών. Το κλίμα εμπιστοσύνης θεωρείται αναγκαίο και η ισορροπία είναι λεπτή· λανθασμένοι χειρισμοί ενδέχεται να αποθαρρύνουν την τροφοδότηση δεδομένων από τους εθελοντές ή να υποβαθμίσουν την αξιοπιστία των καταγραφών.

Ο σχεδιασμός πολιτικής και η λήψη αποφάσεων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας απαιτούν ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό αξιόπιστων δεδομένων. Τα δίκτυα της επιστήμης των πολιτών (citizen science) αποτελούν σημαντική πηγή τέτοιων δεδομένων, που πριν καταχωρηθούν ελέγχονται με κατάλληλες διαδικασίες επικύρωσης. Στο άρθρο αυτό εξετάζεται ο ρόλος της επικύρωσης στα δίκτυα και τις οργανώσεις φυσικής ιστορίας.

Ο έλεγχος της ποιότητας και η επικύρωση των δεδομένων είναι σημαντικοί παράγοντες και αποτελούν μεγάλο θέμα συζήτησης για την επιστήμη των πολιτών. Η έρευνα, μέρος της οποίας είναι αυτό άρθρο, χρησιμοποίησε συνεντεύξεις και ανάλυση δεδομένων από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία. Οι δύο αυτές χώρες έχουν μακρά πορεία στην φυσική ιστορία και αντιμετωπίζουν μεγάλη ζήτηση δεδομένων για τη διαμόρφωση πολιτικής σε αυτόν τον τομέα. Εξετάστηκαν πρακτικές επικύρωσης που εφαρμόζονται α) στους οργανισμούς φυσικής ιστορίας και β) στις πρωτοβουλίες συγκέντρωσης στοιχείων για τη βιοποικιλότητα, που έχουν ως στόχο τη δημιουργία αξιόπιστων στοιχείων σχετικών με τη δημιουργία πολιτικής σε εθνική και υπερεθνική κλίμακα. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ένα ανοιχτό σύστημα κωδικοποίησης που εστιάζει στην οργάνωση της επικύρωσης στην πράξη, τις διαφορετικές μεθόδους και τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, στα διαφορετικά σημεία, όπου λαμβάνει χώρα η επικύρωση αλλά και τα διαφορετικά άτομα που συμμετείχαν.

Η μελέτη της φυσικής ιστορίας πηγάζει κυρίως από οργανώσεις που επικεντρώνονται σε έναν τομέα, όπως η χλωρίδα, η ορνιθοπανίδα ή τα έντομα. Η φυσική ιστορία ήταν πάντα συνδεδεμένη με την επιστήμη και θεωρείται ένας τύπος επιστήμης των πολιτών, όπου εθελοντές συμβάλλουν στην επιστήμη παρέχοντας δεδομένα. Πολλοί εθελοντές ενδιαφέρονται πραγματικά για τον επιστημονικό χαρακτήρα και την ποιότητα των δεδομένων, που παρέχουν, και η σχέση τους με τη φυσική ιστορία αποτελεί ένα μέσο αναγνώρισης της προσωπικής τους σχέσης με τη φύση.

Οι οργανώσεις φυσικής ιστορίας ενθαρρύνουν την έκδοση λεπτομερών οδηγών, προωθούν τη χρήση κοινών συστημάτων ονοματολογίας, παρέχουν οδηγίες, οργανώνουν σεμινάρια και παράλληλα χρησιμοποιούν ένα δίκτυο «τοπικών ειδικών» για την εύρεση και την εκπαίδευση των εθελοντών, που σπάνια ξεκινούν τις καταγραφές μόνοι. Ο ειδικός ή έμπειροι εθελοντές συνοδεύουν τα νέα μέλη στο πεδίο, ελέγχουν τις γνώσεις τους, εξηγούν, διευκρινίζουν και τους καθοδηγούν. Η εμπειρία, οι ικανότητες, οι οδηγοί πεδίου αλλά και η αλληλεπίδραση με άλλους παρατηρητές καθώς και η «αίσθηση» που έχει ο εθελοντής για την οργάνωση και τον «ειδικό» συμβάλλουν στην αξιόπιστη καταγραφή. Το κλίμα εμπιστοσύνης θεωρείται αναγκαίο και η ισορροπία είναι λεπτή· λανθασμένοι χειρισμοί ενδέχεται να αποθαρρύνουν την τροφοδότηση δεδομένων από τους εθελοντές ή να υποβαθμίσουν την αξιοπιστία των καταγραφών.

Ένα σημαντικό βήμα στην επικύρωση δεδομένων αποτελεί η μετατροπή μιας παρατήρησης σε καταγραφή με τη χρήση τυποποιημένης φόρμας και η ψηφιοποίησή της. Ο παρατηρητής πρέπει να καταγράψει την ημερομηνία και την ώρα της παρατήρησης, το όνομα, το φύλο, τον αριθμό αλλά και τη συμπεριφορά του είδους, τις συνθήκες του ενδιαιτήματος, των καιρικών συνθηκών και βέβαια τις συντεταγμένες του σημείου παρατήρησης. Όταν καταγράφονται σπάνια ή δύσκολα αναγνωρίσιμα είδη αλλά και είδη που θεωρούνται σημαντικά οι διαδικασίες καταγραφής και αναγνώρισης γίνονται πιο διεξοδικές. Τα δεδομένα που συλλέγονται ενδέχεται να διοχετεύονται προς επικύρωση και καταχώριση και σε άλλες οργανώσεις με βάσεις δεδομένων, όπου η στατιστική συμβάλλει στην ανάλυσή τους και στην αποφυγή λαθών. Οι οργανώσεις αποτελούν έναν κύριο κόμβο στο δίκτυο όπου όλα τα δεδομένα συλλέγονται και υπόκεινται σε επεξεργασία πριν την τελική καταχώριση. Όταν οι οργανώσεις είναι μεγάλες έχουν τη δυνατότητα να απασχολούν επαγγελματίες ενώ οι μικρότερες βασίζονται κυρίως σε εθελοντές για την συλλογή στοιχείων.

Η επικύρωση των δεδομένων έχει ζωτικό ρόλο στα δίκτυα φυσικής ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της επικύρωσης υπάρχουν αλληλοεπιδράσεις μεταξύ εκείνων που καταγράφουν και εκείνων που επικυρώνουν και η καταγραφή «κυκλοφορεί» μεταξύ των ειδών που αφορά και όσων συμμετέχουν στη διαδικασία καταχώρισης και επικύρωσης της. Είναι φανερό λοιπόν, πως οι πρακτικές επικύρωσης αποτελούν σημεία κλειδιά για τη σύνδεση, αναγνώριση και αλληλεπίδραση δεδομένων και ανθρώπων και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση του συλλογικού χαρακτήρα των δικτύων φυσικής ιστορίας.

Πηγές εικόνων (επιμέλεια από ομάδα σύνταξης MyAegean): (GlacierNPS), (USA National Park Service)

Σημειώσεις σχετικά με το παρόν άρθρο:

Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στο e-Περιοδικό της φοιτητικής πύλης My.Aegean.gr σε συνεργασία με την έκδοση «Επιστήμη για το Περιβάλλον» και άρθρα μεταπτυχιακών συμφοιτητριών και συμφοιτητών μας δημοσιεύονται σε τακτική βάση. Το συνοδευτικό οπτικό υλικό των άρθρων επιμελείται, στην πλειονότητά του, η ομάδα σύνταξης και περιεχομένου του e-Περιοδικού, με σεβασμό-αναφορά στους δημιουργούς του υλικού.
Ευχαριστούμε θερμά όλους τους συντελεστές και συναδέρφους - συμφοιτητές για την εμπιστοσύνη τους.

Αρετή Μπένου Εργάστηκε στη ναυτιλία και στον τουρισμό, τομείς σχετικούς με τις σπουδές της, και δραστηριοποιήθηκε εθελοντικά σε περιβαλλοντικές δράσεις. Από το 2009 εργάζεται στον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα διευρύνονται όσο προχωρά το ΠΜΣ και σχετίζονται με την κινητοποίηση-συμμετοχή των πολιτών και την βιολογία της διατήρησης.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Issue 2 Χειμώνας 2017	Εκδίδεται από το:  Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) στην «Περιβαλλοντική Πολιτική & Διαχείριση Βιοποικιλότητας» Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου http://www.env.aegean.gr/epistimi-gia-periballon Υπεύθυνος Έκδοσης: Αναπληρωτής Καθηγητής Ιωσήφ Μποτετζάγιας email: iosif@aegean.gr