Γράφει η Χριστίνα Νίνου:
Το παρόν άρθρο αναλύει την επιρροή που έχουν πάνω στις αλλαγές των πληθυσμών των πουλιών τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, οι Ειδικές Προστατευόμενες Περιοχές και το Παράρτημα Ι της Οδηγίας των Πουλιών. Τα δεδομένα για την περίοδο 1981-2012 σε Ευρωπαϊκή κλίμακα έδειξαν ότι οι πληθυσμοί των ειδών ευνοούνται όσο αυξάνονται οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας και τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα με μεγαλύτερο αντίκτυπο στα είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας των Πουλιών. Αποδεικνύεται όμως επίσης, ότι μέσω αυτών των πρακτικών, ενώ η μείωση των πληθυσμών των αγροτικών ειδών είναι πιο σπάνια, δεν φαίνεται να αποτελεί ένα μέτρο το οποίο μπορεί να αντιστρέψει εντελώς την κατάσταση καθώς τα είδη έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την εντατικοποίηση της γεωργίας.
Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί μια ραγδαία μείωση της βιοποικιλότητας η οποία παρατηρείται κυρίως σε αγροτικές περιοχές, οι οποίες καλύπτουν το 45% της συνολικής έκτασής της. Αυτή η μείωση έχει άμεσες επιπτώσεις στα αγροτικά είδη πουλιών με μείωση περίπου 50% και οφείλεται κυρίως στην εντατικοποίηση της γεωργίας. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αντίφαση με το βασικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για αύξηση των μέτρων διατήρησης με σκοπό την αύξηση της βιοποικιλότητας μέσα στα πλαίσια της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα για το 2020.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), αποτελεί το βασικό παράγοντα για το φαινόμενο της εντατικοποίησης της γεωργίας. Ωστόσο, με σκοπό να μειώσει τις αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, το νερό και την ποιότητα του εδάφους, η ΕΕ έχει αναπτύξει αγροπεριβαλλοντικά μέτρα ήδη από το 1992 τα οποία στοχεύουν να αποτρέψουν τη μείωση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα. Το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο εστιάζει στην προστασία και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η Οδηγία για τα Πουλιά (2009/147 EK) και η Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/EOK) –οι οποίες από κοινού διαμορφώνουν το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000 για τη διατήρηση των απειλούμενων ειδών και οικοτόπων. Τα παραπάνω μέτρα κατά κύριο λόγο στοχεύουν στην προστασία και τη διατήρηση των ειδών στόχων -και όχι των κοινών ειδών που μπορεί να υπάρχουν και σε μεγαλύτερους αριθμούς.
Στην παρούσα μελέτη εξετάστηκε η συσχέτιση μεταξύ του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού συγκεκριμένων ειδών πτηνών σε σχέση με τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). Τα είδη που εξετάστηκαν αφορούν μη-μεταναστευτικά είδη, στα είδη που πραγματοποιούν μετακινήσεις μικρών αποστάσεων αλλά και στα είδη του Παραρτήματος Ι των αγροτικών ειδών πουλιών. Μελετήθηκαν 39 κοινά αγροτικά είδη από 25 χώρες της Ευρώπης, καθώς επίσης συλλέχθηκαν δεδομένα όσον αφορά στις αλλαγές του τοπίου που έχουν προκύψει μετά από την εντατικοποίηση της γεωργίας, την εφαρμογή των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων και τη δημιουργία ΖΕΠ από το 1980 έως το 2012. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν εκτάσεις με καλλιέργειες δημητριακών, ως δείκτης για τον υπολογισμό της εντατικοποίησης της γεωργίας για κάθε χώρα. Σε συνδυασμό με τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα και τις περιοχές ΖΕΠ υπολογίστηκαν μέσες τιμές για κάθε χώρα και για κάθε έτος με σκοπό να εκτιμηθεί η εντατικοποίηση της γεωργίας στις προστατευόμενες περιοχές για τα πουλιά. Αναφορικά με τάση της αύξησης του πληθυσμού, θεωρήθηκε για τα περισσότερα είδη που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη ότι οι αλλαγές στην πολιτική της ΕΕ και οι αλλαγές στις χρήσεις γης θα επηρεάσουν την αναπαραγωγή των ειδών στο τρέχον έτος και την αύξηση του πληθυσμού του επόμενου, καθώς ξεκινάνε την αναπαραγωγική περίοδο κατά το δεύτερο ημερολογιακό έτος.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι σε περιοχές όπου εφαρμόζονται αγροπεριβαλλοντικά μέτρα μειώνεται ο ρυθμός μείωσης του πληθυσμού των ειδών γεωργικών πτηνών που είναι μόνιμα ή μεταναστεύουν σε μικρές αποστάσεις. Αυτό το αποτέλεσμα καταδεικνύει ότι παρότι αυτά τα μέτρα αυτά δεν στοχεύουν στην προστασία των πουλιών αλλά στην γενικότερη βελτίωση των περιβαλλοντικών παραγόντων, έχουν θετικές επιπτώσεις και στους πληθυσμούς των πουλιών.
Πηγή:
Gamero, A. et al. (2017). Tracking Progress Toward EU Biodiversity Strategy Targets: EU Policy Effects in Preserving its Common Farmland Birds. Conservation Letters, 10(4), 394–401.
Διαθέσιμο από:
Επίσης βρέθηκε ότι η δημιουργία ΖΕΠ είχε περισσότερο θετικά αποτελέσματα για τους πληθυσμούς των προστατευόμενων ειδών του Παραρτήματος Ι σε σύγκριση με τα είδη που δεν συμπεριλαμβάνονταν στο Παράρτημα Ι- άρα οι ΖΕΠ φαίνεται να εκπληρώνουν το βασικό στόχο δημιουργίας τους.
Παρατηρήθηκε, τέλος, ότι αυτές οι θετικές συνέπειες (μεγαλύτερος ρυθμός αύξησης του πληθυσμού) των αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων ήταν πιο εμφανείς για τα είδη των πτηνών που δεν μεταναστεύουν ή μεταναστεύουν σε μικρές αποστάσεις παρά για αυτά που μεταναστεύουν σε μεγάλες αποστάσεις. Πιθανόν αυτή η διαφορά να οφείλεται στις διαφορετικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν τα πτηνά των μεγάλων μεταναστευτικών αποστάσεων στις διαφορετικές χώρες από στις οποίες διαβιούν. Πιθανότατα τα μη-μεταναστευτικά είδη ευνοούνται πιο πολύ από τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα και τις ΖΕΠ γιατί εκτός από την αναπαραγωγή ευνοείται και ο υπόλοιπος κύκλος ζωής τους (π.χ. ξεχειμώνιασμα), μειώνοντας τις απώλειες των πληθυσμών τους. Επιπλέον η αύξηση των μη-μεταναστευτικών ειδών, πιθανά να λειτουργεί ανταγωνιστικά (πχ. σε χώρο φωλιάσματος, τροφή) για τα μεταναστευτικά είδη-ειδικά για αυτά που φτάνουν αργά στις εν λόγω περιοχές.
Εν κατακλείδι, η παρούσα έρευνα έδειξε ότι δημιουργία περισσότερων ΖΕΠ στις αγροτικές περιοχές σε συνδυασμό με πιο εκτενή εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών μέτρων μπορεί να συμβάλλουν στη βελτίωση της αρνητικής τάσης που εμφανίζουν οι πληθυσμοί των αγροτικών ειδών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, συνδράμοντας στους βασικούς στόχους της ΕΕ για τη διατήρηση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας.
Πηγές εικόνων (επιμέλεια από ομάδα σύνταξης MyAegean): (daniyal ghanavati), (freestocks), (zeynel cebeci)
Αναφορά στον αρχικό δημιουργό - (Attribution) 
Διανομή του παράγωγου έργου με τους ίδιους όρους της αρχικής άδειας - (Share Alike) 
By 
