Γράφει ο Σπύρος Ιωσηφίδης:
Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ) έχουν ομολογουμένως οικολογικά οφέλη, αλλά παράλληλα έχουν σημαντικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες. Με τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα υπήρξαν πολλές δυσκολίες και περιορισμοί στη συνολική εκτίμηση των παραπάνω επιπτώσεων. Αυτό το άρθρο περιγράφει ένα νέο πλαίσιο εκτίμησης και παρακολούθησης αυτών των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων στις ΘΠΠ, βοήθησε να ξεπεραστούν πολλά από τα προηγούμενα εμπόδια, ενώ παράλληλα απέδωσε μεγαλύτερη αξία στις αποφάσεις των αρμόδιων φορέων..
Η συνεχιζόμενη μείωση της βιοποικιλότητας της θάλασσας έχει εγείρει πολλές προσπάθειες για τη διατήρηση των θαλασσίων οικοσυστημάτων. Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ) οι οποίες στις μέρες μας καλύπτουν το 3,4% της παγκόσμιας έκτασης της θάλασσας, αποτελούν σημαντική μέθοδο για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Πέρα όμως από τα οικολογικά οφέλη οι ΘΠΠ μπορεί να έχουν κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, όπως αύξηση του κόστους για τους επαγγελματίες αλιείς ή περιορισμούς στον τουρισμό. Είναι σημαντικό να προσδιοριστούν ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες της θεσμοθέτησης μιας ΘΠΠ προκειμένου να αυξηθούν οι θετικές επιπτώσεις και να μειωθούν οι αρνητικές. Στο παρελθόν έγιναν πολλές προσπάθειες για την εκτίμηση αυτών των επιπτώσεων στις τοπικές κοινωνίες αλλά υπήρξαν διάφορα εμπόδια. Για παράδειγμα, οι περισσότερες προσπάθειες επικεντρώνονταν σε συγκεκριμένες ομάδες εμπλεκομένων, αγνοώντας τις συνέπειες για την ευρύτερη κοινωνία. Στην πράξη αυτά τα εργαλεία γενικά βασίζονταν σε επιμέρους προσεγγίσεις, υποθέσεις και πηγές οπότε δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ως εκ τούτου, ήταν αναγκαία η αναζήτηση μιας απλής, αποδοτικής και ισχυρής τεχνικής για την παρακολούθηση και εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων στις ΘΠΠ. Η νέα αυτή τεχνική θα στόχευε στην ανάπτυξη ενός πλαισίου που θα ανταποκρινόταν σε συγκεκριμένες απαιτήσεις, προκειμένου να χρησιμοποιούνταν στη διαχείριση, τη λήψη αποφάσεων και την σύνταξη εκθέσεων-αναφορών. Το νέο αυτό πλαίσιο ονομάστηκε «Integrated MPA Socio-Economic Assessment» (IMPASEA) [Ολοκληρωμένη Κοινωνικοοικονομική Εκτίμηση Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών] και αναπτύχθηκε μέσω του χρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. προγράμματος «Protected Area Network Across the Channel Ecosystem (PANACHE)» (Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών του Οικοσυστήματος του Καναλιού [της Μάγχης]).
Λιβάδι Ποσειδωνίας
Δημιουργήθηκε μέσα από μια μικτή μέθοδο προσέγγισης που περιελάμβανε ταυτόχρονα ποιοτικές και ποσοτικές μεθοδολογίες. Η ανάπτυξη της μεθόδου ξεκίνησε από μια βιβλιογραφική ανασκόπηση. Με τη χρήση του διαδικτύου οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε κατηγορίες εμπλεκομένων θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών και δημιούργησαν μια λίστα από κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές που επηρεάζονται από τις ΘΠΠ. Για να μειωθεί η επιρροή από τις διάφορες προκαταλήψεις, προσπάθησαν να βρουν μια ισορροπία μεταξύ των μεταβλητών και των επιμέρους κατηγοριών, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τις θετικές και τις αρνητικές επιπτώσεις. Σε δεύτερο πλάνο, οι ερευνητές απευθύνθηκαν σε εθνικές και περιφερειακές οργανώσεις διαφόρων κατηγοριών εμπλεκομένων (τουριστικές επιχειρήσεις, εμπορικές επιχειρήσεις, παραγωγικές τάξεις). Εκπρόσωποι αυτών ρωτήθηκαν με τη χρήση on line ερωτηματολογίων προκειμένου να προσδιοριστούν οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβλητές που ήταν σημαντικές για τους ίδιους, όπως η ικανοποίηση των επισκεπτών και οι θαλάσσιες δραστηριότητες. Για την πιο ολοκληρωμένη εκτίμηση της επίδρασης της ΘΠΠ χρησιμοποιήθηκαν ταυτόχρονα δείγματα με σύγκριση των δεδομένων πριν και μετά την θεσμοθέτησή της, τόσο από άμεσα επηρεαζόμενες περιοχές, όσο και από ενδεχομένως επηρεαζόμενες περιοχές. Οι μελετητές ανέλυσαν τα δεδομένα από διάφορους παράκτιους δήμους, εντός και πλησίον των ΘΠΠ χρησιμοποιώντας επίσημες στατιστικές, στις οποίες υπήρχε εύκολη πρόσβαση, αντικειμενικότητα, αξιοπιστία και αποδοτικότητα. Με την νέα μέθοδο βελτιώθηκαν σημαντικές παράμετροι και ξεπεράστηκαν διάφοροι περιορισμοί που υπήρχαν κατά την εφαρμογή των προηγούμενων μεθόδων εκτίμησης στις ΘΠΠ, όπως για παράδειγμα:
- Η εκπροσώπηση ήταν βελτιωμένη εξαιτίας της συμμετοχής ενός ευρύτερου και ισορροπημένου συνόλου σχετικών εμπλεκομένων και οργανισμών σε κάθε κατηγορία.
- Η αντικειμενικότητα ενισχύθηκε μέσω των διαμορφωμένων ερωτηματολογίων με ταυτόχρονα κλειστές και ανοικτές απαντήσεις οι οποίες εκπροσωπούσαν οργανωτικές θέσεις. -Η εξωστρέφεια προωθήθηκε με στόχευση στην περαιτέρω ανάλυση των μεταβλητών που θεωρούνταν πιο σημαντικές στο σύνολο των εμπλεκομένων οργανισμών.
- Ενισχύθηκε η ευρωστία του συστήματος αφού για την επικύρωση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν τρεις διαφορετικές μέθοδοι (τεκμηρίωση από τη βιβλιογραφία, έρευνα και εξειδικευμένη ανάλυση ανάλογα με την κάθε περιοχή).
Πηγή:
Rodríguez-Rodríguez et al. (2015). IMPASEA: A methodological framework to monitor and assess the socioeconomic effects of marine protected areas. An English Channel case study. Environmental Science & Policy, 54:44-51.
Διαθέσιμο από:
Το IMPASEA είναι πολύπλευρο εργαλείο και είναι δυνατό να εφαρμοσθεί με συνέπεια τόσο σε μεμονωμένες ΘΠΠ, όσο και σε δίκτυα ΘΠΠ (που έχουν παρόμοιο καθεστώς προστασίας και διαχείρισης). Αν και υπάρχει περιθώριο για βελτιώσεις το IMPASEA αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό, ισχυρό, ισορροπημένο και συμμετοχικό εργαλείο στην εκτίμηση της κοινωνικοοικονομικής επίπτωσης των ΘΠΠ. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το εργαλείο θα πρέπει να δοκιμαστεί σε μεγαλύτερο αριθμό ΘΠΠ προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά του. Μελλοντικά, το πλαίσιο θα μπορούσε να επεκταθεί για εκτιμήσεις και στη στεριά, όπου οι περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές στατιστικές είναι πιο άφθονες.
Πηγές εικόνων (επιμέλεια από ομάδα σύνταξης MyAegean): (GoodFreePhotos), (Gronk)
Αναφορά στον αρχικό δημιουργό - (Attribution) 
Διανομή του παράγωγου έργου με τους ίδιους όρους της αρχικής άδειας - (Share Alike) 
By 
